Usul undi tidak percaya? Fahami maksudnya dari sudut perlembagaan

ISU usul undi tidak percaya terhadap perdana menteri dalam sidang Dewan Rakyat akan datang semakin panas ditimbulkan pembangkang menjelang pembukaannya selama sehari pada 18 Mei ini.

Pelbagai spekulasi dan jangkaan dibuat rakyat mengenai isu berkenaan yang turut mencetuskan perbalahan di media sosial oleh netizen sejak isu ini timbul kebelakangan ini.

Namun adakah masyarakat faham dengan isu yang sedang hangat diperkatakan ini dari sudut perlembagaan?

Untuk memahami perkara ini dengan lebih mendalam, berikut fakta menarik yang dipetik daripada pakar undang-undang dan perlembagaan Prof Madya Dr Shamrahayu Abd Aziz.

Perlembagaan Persekutuan menyatakan ‘Jemaah Menteri hendaklah bertanggungjawab secara bersama kepada Parlimen’.

Prinsip ini dinamakan collective responsibility atau tanggungjawab bersama” - Perkara 43(3).Perlembagaan

Persekutuan mensyaratkan supaya hanya seseorang yang mempunyai kepercayaan majoriti Ahli Dewan Rakyat boleh dilantik sebagai Perdana Menteri - Perkara 43(2)(a).

Perkara 43(4) pula menyatakan Perdana Menteri hendaklah meletak jawatan Jemaah Menteri, sekiranya beliau tidak lagi mendapat kepercayaan majoriti Ahli Dewan Rakyat.

Perlembagaan Persekutuan dan negeri serta Peraturan Mesyuarat tidak mempunyai peruntukan khusus berkenaan prosedur bagi menentukan kepercayaan atau hilangnya kepercayaan kepada kerajaan.

BACA: Bila usul itu akan dikemukakan Speaker? - Penganalisis Politik

BACA: Tak boleh bawa usul undi tidak percaya, bawalah usul undi percaya - Anthony Loke

Rujukan berkenaan prosedur bagi menentukan kepercayaan atau hilangnya kepercayaan kepada kerajaan dibuat kepada keputusan mahkamah.

Sekurang-kurangnya tiga keputusan mahkamah boleh dirujuk mengenai undi tidak percaya, iaitu Stephen Kalong Ningkan v Tun Abang Haji Openg and Tawi Sli [1966] 2 MLJ 187; Datuk (Datu) Amir Kahar Tun Datu Haji Mustapha v Tun Mohd Said bin Keruak & 8 Ors [1995] 1 CLJ 184 dan akhir sekali, Datuk Seri Ir Mohammad Nizar Jamaluddin v Datuk Seri Dr Zambry Abdul Kadir; Attorney General (Intervener) [2010] 2 CLJ 925;

Undi percaya kepimpinan Perdana Menteri yang merupakan istilah baharu didengari di negara ini, sebenarnya sudah diaplikasi kerajaan Britain pada tahun 1993 apabila Perdana Menteri negara tersebut ketika itu mahukan undi percaya dalam Dewan Parlimen bagi meluluskan satu rang undang-undang.

Yang di-Pertuan Agong, Al-Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah mempunyai kuasa bagi membubarkan Parlimen berdasarkan kepada peruntukan di bawah Perlembagaan Persekutuan.