Bagaimana Parlimen berfungsi pada waktu krisis?

Sejarah ini membuktikan Parlimen menjadi institusi penting dalam membuat keputusan ketika berhadapan dengan krisis dan waktu perang. Churcill boleh sahaja melupakan parlimen ketika Britain sedang diserang tentera Nazi Jerman. Tetapi, Churcill mengakui, sebuah kerajaan perlukan sokongan Parlimen untuk menyatukan rakyat berhadapan dengan krisis.

Sejarah ini sedikit sebanyak mengajar kita bahawa peranan Parlimen mempunyai nilai dan berfungsi walaupun berada dalam krisis. Pendekatan kerjasama eksekutif dan badan perundangan perlu menjadi lebih kukuh semasa krisis.

Pandemik COVID-19 sebenarnya telah menyaksikan fungsi Parlimen menjadi kian penting. Pelbagai pendekatan telah digunakan Parlimen diseluruh dunia bagi memutuskan undang-undang dan pakej ekonomi dengan pendekatan baharu.

Inter-Parliamentary Union (IPU) telah mengumpulkan beberapa informasi tentang amalan demokrasi berparlimen di beberapa buah negara ketika pandemik COVID-19 kian meruncing. Menariknya, ada Parlimen yang menggunakan pendekatan teknologi untuk menjalankan urusan Parlimen.

Di Brazil, ahli Kongres telah meluluskan resolusi baharu membenarkan parlimen berperanan secara berjauhan ketika COVID-19 melalui persidangan video dan alat pengurusan virtual.

Sistem ini membenarkan ahli Parlimen Brazil mendaftar sesi perbahasan dan menunjukkan butiran proses Parlimen mengenai undang-undang dibahaskan, pindaan, ucapan, dan jumlah undi. Sidang video ini disiarkan melalui media awam, Parlimen dan media sosial.

Parlimen Maldives yang dikenali sebagai People Majlis juga mengikut jejak langkah Brazil untuk membenarkan Ahli Parlimen melakukan perbahasan melalui video daripada rumah masing-masing.

Senat di Sepanyol, salah sebuah negara yang terkesan teruk dengan COVID-19 turut memanfaatkan Parlimen berdasarkan penggunaan teknologi. Ahli Parlimen yang tidak hadir ke Parlimen untuk berbahas boleh membuat undian di atas talian. Teknologi ini telah digunakan Parlimen Sepanyol sebelum ini bagi memudahkan Ahli Parlimen yang sakit, mengandung, dan cuti bersalin mengundi di sesuatu undang-undang.

Tetapi, terdapat Parlimen meneruskan perbahasan seperti biasa dengan langkah penjagaan sosial yang lebih selamat.

Parlimen Britain meneruskan sesi persidangan dengan mengurangkan jumlah Ahli Parlimen yang hadir sekurang-kurangnya 40 orang berdasarkan korum yang ditetapkan Peraturan Mesyuarat mereka. Ahli Parlimen turut melakukan penjarakan sosial di tempat duduk ketika perbahasan. Kakitangan Parlimen diarahkan untuk bekerja di rumah.

Di New Zealand, Parlimen telah menubuhkan sebuah jawatankuasa pilihan khas (JPK) Respons Epidemik. JPK ini terdiri daripada 10 orang Ahli Parlimen daripada pelbagai parti. Fungsi JPK ini bagi meneliti dan mengawasi pengurus kerajaan New Zealand ketika berhadapan dengan COVID-19.

Ia juga memberi peluang kepada Ahli Parlimen bukan kerajaan untuk didengar dan menyemak tindakan menteri melalui perbahasan lisan dan pertanyaan bertulis. Mereka boleh membuat mesyuarat atau menggunakan persidangan video untuk membincangkan isu berkaitan.

Penggunaan teknologi pada abad ke-21 ini telah mengajar kita bahawa Parlimen bukan sahaja institusi 'fizikal' seperti bangunan. Parlimen boleh bersidang dimana-mana menggunakan teknologi baharu, khususnya ketika negara berhadapan krisis COVID-19.

Di Malaysia, pendekatan kita dalam menjalankan urusan Parlimen masih lagi tidak berubah. Amalan menjadikan Parlimen sebagai institusi menguruskan krisis negara di Malaysia masih rendah.

Dominasi badan eksekutif dalam pengurusan krisis sejak enam dekad lalu telah mengenepikan peranan Parlimen. Ia amat berbeza denga negara lain yang melihat kepentingan badan perundangan meskipun negara berhadapan dengan krisis.

Namun, Parlimen masih menjadi institusi yang boleh meluluskan peruntukan kewangan negara berdasarkan Perlembagaan Persekutuan. Perkara 102, Perlembagaan Persekutuan membenarkan Parlimen meluluskan sejumlah wang yang mahu digunakan kerajaan pada waktu kritikal.

Ada yang berpendapat Parlimen tidak perlu bersidang kerana Perkara 101, Perlembagaan Persekutuan memberi pilihan sama ada Parlimen boleh meluluskan perbelanjaan tambahan sebelum atau selepas ia dibelanjakan. Malah, ada yang mendakwa sidang Parlimen pada tahun 2020 masih lagi tidak dibuka oleh Yang di-Pertuan Agong. Maka, sidang khas Parlimen seperti yang dicadangkan beberapa pihak tidak berpatutan.

Pada tahun 2016, Menteri Perdagangan Antarabangsa dan Industri (MITI) telah memanggil sidang Parlimen khas pada 26 hingga 27 Januari 2016 bagi memutuskan penyertaan Malaysia dalam Perjanjian Perkongsian Trans-Pasifik (TPPA). Sidang khas ini dilakukan sebelum pembukaan Parlimen pada tahun 2016 yang dijadualkan bermula pada 7 Mac 2016. Tambahan pula, perjanjian ini sebenarnya tidak perlu diluluskan Parlimen tetapi dilakukan menteri bagi mengukuhkan sokongan Parlimen dalam membuat keputusan.

Maka, dakwaan yang menyatakan sidang khas tidak boleh dipanggil untuk meluluskan Prihatin 2020 boleh dipertikai. Kerajaan Perikatan Nasional (PN) mempunyai pilihan untuk mempraktikan urus tadbir yang telus dan terbuka dalam menguruskan krisis COVID-19 dalam aspek butiran, pendekatan pelaksanaan, dan rancangan ekonomi bersama Ahli Parlimen.

Malah, ada juga yang cuba mengaitkan keengganan kerajaan PN membawa Prihatin 2020 ke Parlimen atas faktor politik untuk menjatuhkan PN yang menjadi kerajaan minoriti.

Kerajaan minoriti Kanada diketuai oleh Justin Trudeau telah mendapat sokongan semua ahli Parlimen Kanada untuk meneruskan pakej ekonomi. Ia membina perspektif positif tentang perpaduan negara melalui kerjasama pemimpin di Parlimen walaupun berbeza pendirian politik.

Oleh itu, sebarang percaturan politik di Parlimen buat masa ini tidak berbaloi. Fokus perbahasan perlu tertumpu kepada penjelasan daripada kerajaan tentang pakej rangsangan ekonomi secara terperinci, telus dan efektif dalam aspek pelaksanaan bagi kepentingan rakyat. Jumlah wang yang agak besar ini harus diteliti agar tidak berlaku ketirisan.

Terdapat pelbagai kaedah yang lebih baik boleh difikirkan Parlimen Malaysia untuk memastikan peranan institusi rakyat ini terus berfungsi semasa krisis COVID-19.

Pertama, Parlimen boleh meminta JPK untuk memantau pelaksanaan Pakej Rangsangan Kerajaan. JPK perlu bertemu atau membuat keputusan untuk meneruskan semak dan imbang, menganalisis dan melaporkan pelaksanaan dan impak pakej rangsangan kerajaan kepada rakyat dan ekonomi. Antara JPK yang boleh memainkan peranan ini ialah JPK Bajet.

Kedua, Parlimen boleh sahaja mengurangkan kehadiran Ahli Parlimen untuk menghadiri sidang Parlimen khas ini. Berdasarkan Peraturan Mesyuarat Dewan 13 (1), Parlimen boleh bersidang sekiranya cukup bilangan (korum) Ahli Parlimen seramai 26 orang, tidak termasuk Yang Di-Pertua Dewan rakyat.

Oleh itu, Parlimen khas boleh bersidang dengan dihadiri sekurang-kurangnya 30 daripada 222 orang Ahli Parlimen dengan mengamalkan penjarakan sosial di Dewan Rakyat. Pakej rangsangan ekonomi kerajaan hanya memerlukan majoriti mudah.

Ketiga, Parlimen boleh sahaja menggunakan teknologi dan telekomunikasi untuk membuat persidangan Parlimen khas seperti yang diamalkan Parlimen Brazil, Maldives dan Spain. Meskipun penggunaan teknologi dalam urusan Parlimen masih tidak berlaku di Malaysia, tetapi ia menjadi peluang terbaik bagi Parlimen mencuba teknologi sebagai alat komunikasi Parlimen semasa krisis.

Kita perlu sedar bahawa COVID-19 telah memberi perspektif dan amalan baharu bagaimana Parlimen boleh berperanan ketika waktu krisis. Pelaburan terhadap teknologi dalam urusan Parlimen di Malaysia menjadi kajian baharu yang boleh difikirkan bersama. Namun, tidak adil sekiranya Parlimen tidak dilibatkan secara langsung untuk membincangkan kesejahteraan rakyat secara menyeluruh ketika berhadapan dengan COVID-19.

---

* Fakhrurrazi Rashid ialah Koordinator Program Research For Social Advancement (REFSA).