Siapa kuasai gas Sarawak?

Situasi ini memaksa campur tangan Perdana Menteri, Datuk Seri Anwar Ibrahim, dan Premier Sarawak, Tan Sri Abang Johari Tun Openg, bagi meredakan konflik dan menjamin penyelesaian secara diplomatik.

Isu utama dalam rundingan yang sedang berlangsung antara Petronas dan syarikat milik penuh Sarawak, Petroleum Sarawak Berhad (Petros), ialah desakan agar Petros diiktiraf sebagai pengagregat tunggal gas di negeri itu. Isu Teras: Siapa Berkuasa Urus Gas Negara?

Pertikaian ini berpunca daripada perebutan hak kawalan terhadap industri minyak dan gas yang bernilai berbilion ringgit.

Jika Sarawak diberi kuasa penuh, pakar menjangka negeri itu mampu menjana pendapatan sehingga RM20 bilion setahun, jumlah yang secara langsung akan menjejaskan hasil Petronas kepada kerajaan persekutuan.

Petronas beroperasi di bawah Akta Pembangunan Petroleum 1974 (PDA) dan diberi hak eksklusif untuk mengurus sumber minyak dan gas seluruh negara.

Sementara itu, Petros, yang ditubuhkan pada 2017, bertanggungjawab memajukan sektor tenaga Sarawak dan mahu memainkan peranan lebih besar dalam menentukan hala tuju gas negeri.

Sarawak mahu Petros diberi kuasa tunggal untuk membeli, mengagregat dan menjual gas dalam negeri, termasuk menetapkan harga, kuasa yang sebelum ini dipegang oleh Petronas.

Peranan pengagregat gas sangat kritikal.

Ia melibatkan pengumpulan bekalan dari pengeluar huluan, pengurusan infrastruktur seperti paip dan loji pemprosesan, serta memastikan kestabilan harga dan bekalan gas ke pasaran hiliran.

Petronas telah melaksanakan fungsi ini sejak 1974 dan membina reputasi kukuh sebagai pembekal LNG utama rantau ini, khususnya kepada Jepun.

Menggantikan peranan ini bukan sahaja mencabar dari segi operasi, malah berisiko mengganggu kepercayaan pasaran antarabangsa.

Tambahan pula, Petronas terikat dengan kontrak eksport LNG jangka panjang ke negara-negara seperti Jepun dan Korea Selatan.

Kontrak ini tidak membenarkan sebarang perubahan sepihak kepada harga atau terma.

Sekiranya Petros menaikkan harga gas, Petronas mungkin terpaksa menanggung kos tambahan atau berdepan pelanggaran kontrak antarabangsa.

Pada Februari 2025, Perdana Menteri mengesahkan bahawa PDA kekal sebagai undang-undang utama yang mengawal sektor minyak dan gas Malaysia.

Namun, beliau turut mengiktiraf hak Sarawak untuk mengawal aktiviti hiliran melalui DGO.

Menurut kenyataan rasmi, Petronas tidak perlu mendapatkan lesen tambahan daripada Sarawak untuk beroperasi, selagi ia mematuhi peruntukan di bawah PDA.

Bagaimanapun, notis undang-undang yang dikeluarkan oleh kerajaan negeri terhadap Petronas Carigali mencerminkan perbezaan tafsiran terhadap skop perundangan sedia ada.

Sarawak pula melihat pengiktirafan Petros sebagai pengagregat gas tunggal sebagai satu langkah penting dalam menjamin kestabilan bekalan tenaga domestik, khususnya bagi menyokong pelaburan industri, pembinaan loji janakuasa dan projek petrokimia baharu menjelang 2030.

Anwar turut mengumumkan bahawa Petros akan menerima bekalan sehingga 1.2 bilion kaki padu gas asli sehari, peningkatan besar berbanding 450 juta sebelumnya.

Namun, seorang penganalisis industri memberitahu FMT bahawa setakat ini belum ada pembeli yang disahkan untuk menyerap keseluruhan bekalan ini.

Katanya, kawasan seperti Bintulu dan Samalaju mungkin menyumbang, namun permintaan berskala besar masih belum wujud.

Kontrak pembekalan gas biasanya memerlukan komitmen permintaan jangka panjang yang terjamin.

Justeru, persoalan utamanya ialah bila pusat-pusat industri ini mampu menjana permintaan sebenar terhadap gas tersebut?

Sebarang pengurangan dalam keuntungan Petronas akan menjejaskan bayaran dividen kepada kerajaan persekutuan, yang turut membiayai subsidi bahan api dan bantuan kos sara hidup.

Menurut Asrul Hadi Abdullah Sani dari ADA Southeast Asia, kejatuhan dividen Petronas boleh menyebabkan pengurangan subsidi tenaga, yang akhirnya memberi kesan langsung kepada rakyat.

Katanya, "Jika dividen Petronas berkurang, perbelanjaan kerajaan bagi bantuan tenaga akan turut terjejas. Ini mungkin memaksa kerajaan mengurangkan subsidi."

Penganalisis tenaga Jamil Ghani pula menyatakan bahawa skim pemberian subsidi di Malaysia tidak mampu bertahan jika keuntungan Petronas menyusut.

“Pusat data dan kilang yang bergantung kepada tenaga murah juga mungkin terpaksa menilai semula operasi mereka,” ujarnya.

Sekiranya Petros mengambil alih sepenuhnya peranan sebagai pengagregat, Petronas berisiko kehilangan antara RM10 bilion hingga RM20 bilion setahun, sekali gus memberi tekanan besar kepada bajet negara.

Langkah ini mungkin mendorong negeri lain menuntut kuasa serupa, sekali gus mewujudkan ketidaksinambungan dalam tadbir urus sektor tenaga nasional.

Tanda-tanda kebimbangan pelabur sudah kelihatan apabila ConocoPhillips menarik diri daripada projek bernilai RM13.7 bilion di perairan Sarawak, manakala Shell MDS mengambil tindakan undang-undang terhadap Petronas dan Petros berkaitan isu bekalan gas.

Tanpa skala ekonomi seperti yang dimiliki Petronas, Petros berkemungkinan perlu bergantung kepada rakan luar negara yang menimbulkan persoalan tentang kedaulatan tenaga dan kecekapan operasi.

Isu ini lebih besar daripada sekadar pertikaian komersial.

Ia melibatkan persoalan struktur tadbir urus tenaga negara, antara kuasa pusat dan aspirasi wilayah.

Keputusan sama ada Petros patut diberikan peranan eksklusif akan mencorakkan masa depan sektor tenaga Malaysia, sama ada kekal bersatu atau berpecah.

Apa jua keputusannya, ia perlu mempertimbangkan keseimbangan yang teliti: antara hak negeri dan kepentingan nasional, antara perniagaan dan kestabilan rakyat, serta antara kedaulatan tenaga dan kebolehpercayaan pasaran antarabangsa.