Kisah Nelson Mandela dari banduan aparteid kepada Presiden Afrika Selatan terus menjadi inspirasi kepada dunia.

Mandela meninggal dunia dengan tenang di rumahnya di Johannesburg pada usia 95 selepas berada dalam keadaan kritikal untuk beberapa bulan setelah menerima rawatan untuk jangkitan paru-paru.

23 tahun dahulu, pada 11 Februari 1990, Nelson Rolihlahla Mandela muncul semula selepas 27 tahun berada dalam tahanan kerana menentang rejim aparthid kumpulan minority kulit putih.

Ia adalah detik bersejarah pada abad ke-20.

Selepas membebaskan tahanan politik yang paling terkenal di dunia, Presiden FW de Klerk menghantar mesej: berjuta-juta warga kulit hitam Afrika Selatan juga akan dibebaskan setelah penaklukan yang dilakukan terhadap mereka dalam tempoh beberapa abad.

Aparteid terus berakhir.

"Saya menyambut anda semua atas nama keamanan, demokrasi dan kebebasan kepada semua," kata Mandela yang ketika itu berusia 71 tahun dalam ucapan pertama beliau kepada umum dalam tempoh 27 tahun.

"Saya berdiri di sini bukan sebagai seorang Nabi, tetapi sebagai seorang hamba di antara kamu, rakyat Afrika Selatan."

Beliau juga berhubung dengan mereka yang memenjarakannya dan berkelakuan kejam terhadap orang berkulit hitam untuk mengetengahkan proses "perdamaian benar" di negara yang pernah, dan masih, hidup dalam ketakutan.

"Dia keluar menjadi seseorang yang jauh lebih besar daripada beliau memasuki (penjara)," kata bekas archbishop Desmond Tutu.

"Beliau telah belajar untuk memahami kekurangan dan kelemahan manusia dan menjadi lebih murah hati dalam penghakimannya terhadap orang lain."

Empat tahun selepas dibebaskan - dan hanya setahun selepas beliau menerima Hadiah Nobel Keamanan - Afrika Selatan mengundi beramai-ramai untuk memilih Mandela sebagai presiden kulit hitam pertama negara itu.

Seperti yang jarang ditemui ahli-ahli politik lain, Mandela mempunyai nilai moral yang tinggi, dan tidak mudah kalah.

Beliau memikul tanggungjawab yang besar, tidak kurang daripada mencegah perang saudara.

“Kami masuk ke dalam perjanjian bahawa kita akan membina sebuah masyarakat di mana semua rakyat Afrika Selatan, berkulit hitam dan putih, akan dapat berdiri tinggi, tanpa rasa takut, memberi jaminan hak mutlak mereka. Sebuah negara ‘pelangi’ yang aman dengan diri sendiri dan dunia," katanya selepas mengangkat sumpah sebagai Presiden.

Beliau berjaya dalam mencegah keganasan kaum yang serius oleh kerana tingkah laku beliau.

Mungkin dua detik terbaik beliau sebagai pendamai adalah apabila beliau menemu balu arkitek aparteid Hendrik Verwoerd dan apabila beliau menyarungkan jersi ragbi Springbok untuk mengucapkan tahniah kepada kemenangan pasukan majority berkulit putih dalam Piala Dunia Ragbi 1995.

Mandela kekal sebagai simbol penyatuan di negara yang masih terbelah dari segi ketegangan kaum dan ketidaksamaan hak.

“Kehidupan beliau menceritakan beberapa perkara yang tidak pernah kita alami” kata Presiden Amerika Syarikat, Barack Obama menulis di kolum kata pengantar untuk autobiografi terbaru Mandela.

Tetapi jenayah, kemiskinan dan skandal rasuah mengakhiri ‘pelangi’ yang dibawakan oleh Mandela.

“Mandela, dari satu segi, adalah umpama fenomena sekali dalam seratus tahun," kata Frans Cronje dari Institut Perhubungan Kaum.

"Harapan agar Afrika Selatan akan mengekalkan tahap sistem pentadbirannya adalah sukar,” kata Cronje.

Dilahirkan pada 18 Julai 1918 di Kampung Mvezo yang merupakan salah satu kawasan yang paling miskin di Afrika Selatan, Transkei - Rolihlahla Dalibhunga Mandela adalah cicit kepada seorang raja Tembu.

Nama Inggerisnya ‘Nelson’ telah diberikan oleh seorang guru di sekolahnya.

Mandela sudah menjadi aktivis sejak zaman belajar di Universiti Fort Hare.

Beliau kemudiannya membuka firma undang-undang yang merupakan firma kulit hitam pertama di Johannesburg pada tahun 1952 , bersama-sama dengan rakan-rakan aktivis Oliver Tambo.

Beliau juga menjadi Ketua Komande Umkhonto Kita Sizwe, yang merupakan sayap bawah tanah bersenjata Kongres Kebangsaan Afrika, pada tahun 1961, dan pada tahun berikutnya beliau telah menjalani latihan ketenteraan di Algeria dan Ethiopia.

Selepas lebih daripada satu tahun di bawah tanah, beliau telah ditangkap dan pada tahun 1964 dan dihukum penjara seumur hidup semasa perbicaraan Rivonia di mana beliau telah menyampaikan ucapan manifesto gerakan anti- aparteid.

"Semasa hidup, saya telah mengabdikan diri untuk perjuangan untuk orang-orang Afrika. Saya telah berjuang menentang penguasaan orang kulit putih dan saya telah menentang dominasi kulit hitam. Perjuangan saya dihargai oleh sebuah masyarakat yang demokratik dan bebas. Kiranya saya telah cukup persediaan untuk mati" antara petikan kata-kata beliau semasa hayatnya.

Mandela dipenjarakan di Pulau Robben selama 18 tahun sebelum dipindahkan pada tahun 1982 ke penjara Pollsmoor di Cape Town dan kemudian ke penjara Victor Verster.

Sepanjang penahanannya tekanan antarabangsa telah meningkat di Afrika Selatan.

Kemudian pada tahun 1989, Presiden P.W. Botha telah digantikan oleh FW De Klerk.

Setahun kemudian, De Klerk mengarahkan Mandela dibebaskan.

"Saya ingin mengumumkan kerajaan mengambil keputusan untuk melepaskan Mandela tanpa syarat," katanya De Klerk kepada parlimen semasa itu.

"Masa untuk rundingan telah tiba," kata beliau lagi.

Presiden Mandela tidak akan dikenang kerana pencapaian perundangannya sama seperti Presiden Amerika Syarikat Abraham Lincoln dan Perdana Menteri British Winston Churchill.

Dia hanya berkhidmat selama satu penggal lima tahun, dan selepas bersara pada tahun 1999 beliau menumpukan tenaga yang cukup besar untuk menjadi pengantara konflik, terutamanya perang di Burundi.

Pada tahun 1998, pada hari lahirnya yang ke-80 Mandela berkahwin dengan Graca Machel yang merupakan balu Presiden Mozambique Samora Machel.

Selepas itu, Mandela banyak mendedikasikan masanya untuk memperbaiki kehidupan anak-anak muda, mengumpul wang untuk perniagaan dan membina sekolah-sekolah di kawasan pedalaman.

Pada usia 83, beliau disahkan menghidap kanser prostat dan berjaya menjalani rawatan.

Beliau kemudian disahkan menghidap batuk kering semasa pada tahun 1988.

Pada bulan Mei 2004, Mandela mengumumkan bahawa beliau mahu menumpukan masa dengan keluarga dan anak-anak.

Lapan bulan kemudian, Mandela membuat kenyataan media di rumahnya mengumumkan mengenai kematian anak lelaki tunggalnya akibat AIDS.

Ini bagi menggalakkan keterbukaan masyarakat dalam memerangi penyakit itu.

Pada bulan Januari 2011, beliau mula mengalami jangkitan paru-paru sehingga akhir Mac 2012.
Namun Mandela akhirnya menghembuskan nafas terakhir di sisi isterinya Graca, anak perempuannya Maki, Zindzi dan Zenani serta berpuluh-puluh cucu dan cicit.

Salah satu hajat terakhir Mandela adalah untuk menyaksikan Piala Dunia diadakan di Afrika Selatan pada tahun 2010, yang akhirnya menjadi kenyataan.

Beliau menggembirakan orang ramai dengan penampilan mengejut dari belakang kereta golf.

Selepas Piala Dunia, Presiden Jacob Zuma berkata lonjakan kebanggaan negara sekitar kejohanan itu telah membawa negara ini dekat dalam merealisasikan visi Mandela.

"Kita semakin hampir dengan impianmu, Tata (datuk), satu bangsa bersatu dan bekerjasama dalam mencapai kemenangan,” kata Zuma dalam ucapannya.