[KOLUMNIS] Perlombongan dasar laut dalam: Bersediakah Malaysia?

Tamadun manusia sentiasa didorong oleh pengekstrakan sumber daya. Kepulauan Melayu yang kaya dengan rempah telah menarik pedagang dari China, India, Parsi, dan Eropah kerana rempah merupakan komoditi yang sangat bernilai pada waktu itu.

Semasa pemerintahan British pada abad ke-18, Tanah Melayu menjadi salah satu jajahan paling berharga kerana kekayaan sumber seperti bijih timah dan getah. Pada tahun 1910, minyak pula ditemui di luar pantai Sarawak, yang kini menjadi salah satu eksport terpenting Malaysia. Namun begitu, mineral-mineral ini tidak boleh diperbaharui. Pengurangan sumber mineral di daratan telah mendorong pencarian mineral ke luar kawasan maritim negara, iaitu ke dasar laut dalam. Penemuan mineral berkualiti tinggi di dasar laut dalam bermula pada akhir abad ke-19.

DSM adalah proses pengekstrakan mineral di dasar laut dalam, dengan fokus kepada tiga kumpulan utama mineral, iaitu Nodul Polimetalik, Kerak Ferromanganese Kaya Kobalt, dan Sulfida Polimetalik.

Mineral dasar laut dalam ini berpotensi menyokong pengeluaran besar-besaran elektronik penting seperti telefon pintar dan tablet, serta merangsang pembangunan sektor teknologi hijau seperti industri kenderaan elektrik dan turbin angin.

ISA ialah sebuah organisasi antarabangsa yang ditubuhkan di bawah Konvensyen Bangsa-Bangsa Bersatu Mengenai Undang-Undang Laut 1982 (UNCLOS) untuk mengawal selia semua aktiviti berkaitan mineral di kawasan dasar laut antarabangsa.

Walaupun perlombongan komersial DSM belum bermula, beberapa syarikat sedang berusaha menjadikannya kenyataan. Antaranya ialah De Beers Group, China Minmetals Corporation, UK Seabed Resources Ltd, serta syarikat lain dari Tonga, Nauru, Jerman, Jepun, dan Singapura. Walaupun keperluan untuk meneroka industri ini mendesak, syarikat-syarikat Malaysia masih belum aktif terlibat dalam aktiviti DSM.

Menyedari prospek DSM dan potensi kesannya terhadap persekitaran marin, dunia mencapai satu titik perubahan penting pada 5 Mac 2023 dengan penerimaan Perjanjian Lautan Lepas oleh Bangsa-Bangsa Bersatu. Perjanjian ini merupakan perjanjian pertama di dunia untuk melindungi biodiversiti di kawasan lautan lepas.

Perjanjian ini akan dibuka untuk tandatangan di New York selama dua tahun bermula 20 September 2023, dan Malaysia dijangka menjadi salah satu pihak yang menandatanganinya.

Perjanjian ini dapat membantu melindungi lautan daripada kemerosotan alam sekitar akibat aktiviti DSM, khususnya perlombongan logam seperti perak, emas, tembaga, mangan, kobalt, dan zink.

Namun begitu, aktiviti DSM tidak akan berada di bawah pengawasan perjanjian ini kerana peruntukannya tidak menggantikan peraturan pihak berkuasa yang menyelia aktiviti lautan lepas sedia ada. Sebagai contoh, Perjanjian Lautan Lepas tidak akan menyelia aktiviti perkapalan yang dikawal oleh Pertubuhan Maritim Antarabangsa (IMO) atau DSM yang dikawal oleh ISA.

Malaysia dijangka menghadapi beberapa cabaran dalam meneroka dasar laut dalam: 1. Kurangnya Pengetahuan Mengenai Persekitaran Dasar Laut Kajian dasar laut memerlukan data daripada pelbagai ekspedisi saintifik, yang mana Malaysia pada masa ini kurang terlibat. 2. Keperluan Teknologi Canggih Penerokaan dasar laut memerlukan peralatan teknologi tinggi, perkakas canggih, dan kapal laut berteknologi tinggi. 3. Kos yang Tinggi Kos eksplorasi dasar laut amat mahal, dengan anggaran pelaburan mencapai USD 1.4 bilion dalam tempoh lima tahun. Operasi kapal penyelidikan laut pula dianggarkan menelan kos antara USD 10,000 hingga USD 40,000 sehari. 4. Kekurangan Kepakaran Teknikal dan Perundangan Malaysia perlu melatih lebih ramai pakar dalam aspek teknikal dan perundangan untuk melibatkan diri secara aktif dalam aktiviti eksplorasi dan perlombongan dasar laut.

Malaysia memainkan peranan penting sebagai penjaga dua laluan maritim paling sibuk di dunia—Selat Melaka dan Singapura. Sebagai negara pesisir, Malaysia telah memastikan navigasi yang selamat dan mengurangkan risiko maritim di laluan ini, menyerlahkan sumbangan negara terhadap kelestarian alam sekitar marin.

Kini, Malaysia perlu memperluaskan komitmennya dengan menyertai Perjanjian Lautan Lepas untuk melindungi biodiversiti di kawasan luar bidang kuasa negara. Menyertai perjanjian ini tidak memerlukan perubahan besar terhadap undang-undang tempatan. Sebagai contoh, walaupun Malaysia meratifikasi UNCLOS pada tahun 1996, Akta Laut Wilayah hanya digubal pada tahun 2012, dan UNCLOS tetap berfungsi dengan berkesan di Malaysia.

Kelewatan dalam menyertai Perjanjian Lautan Lepas boleh meletakkan Malaysia pada kedudukan yang kurang strategik dalam isu biodiversiti di luar bidang kuasa negara. Sebaliknya, menyertai perjanjian ini akan memperkukuhkan kedudukan Malaysia dalam mempengaruhi tadbir urus maritim global dan pemeliharaan alam sekitar.